Czy bezskuteczne podżeganie do pomocnictwa podlega karze?

Trybunał Konstytucyjny w 2014 roku zajął się sprawą karalności bezskutecznego podżegania do pomocnictwa w popełnieniu czynu zabronionego. TK stwierdził wówczas, że karalność w tym przypadku jest konstytucyjna.

Przedmiotem pracy TK była zgodność art. 13 par. 1 i art. 18 par. 2 k.k. z art. 42 ust. 1 w związku z art. 2 oraz art. 31 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Skarga dotyczyła dopuszczalności odpowiedzialności karnej za usiłowanie podżegania do popełnienia czynu zabronionego, który określony jest w części szczególnej kodeksu karnego, jeśli usiłujący bezskutecznie nakłania do czynu zabronionego o znamionach podżegania. Zdaniem skarżącego norma prawa karnego, która wynika z art. 13 par. 1 i art. 18 par. 2 k.k. za mocno ingeruje w sferę wolności jednostki.

Skarga do TK miała swoje podłoże na gruncie stanu faktycznego. Sąd skazał bowiem osobę za czyn polegający na nakłanianiu osoby trzeciej, by ta jako pośrednik, złożyła propozycję korupcyjną radnemu. Było to usiłowanie podżegania do pełnomocnictwa do łapownictwa czynnego. Zdaniem skarżącego, jeśli nakłaniana osoba nie zgodziła się, to podciągnięcie go do odpowiedzialności karnej nie ma pokrycia w konstytucji.

Zgodnie z art. 18 par. 2 k.k. podżeganie to nakłanianie do popełnienia czynu zabronionego. Za podżeganie odpowiada ten kto chce, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, nakłania ją do jego popełnienia. Z kolei art. 1 par. 1 k.k. mówi, że za usiłowanie odpowiada ten, kto w zamiarze popełnienia czynu zabronionego swoim zachowaniem bezpośrednio zmierza do jego dokonania, co jednak nie następuje. To rozszerza zakres karalności, przesuwając granicę odpowiedzialności za podżeganie również na etap przed dokonaniem czynu, a więc na etap usiłowania.

Zdaniem TK standard konstytucyjny, który wynika z art. 42 ust. 1 Konstytucji polega na tym, aby w oparciu o aktualne przepisy i orzecznictwo, można było w sposób jednoznaczny określić treść znamion czynu zabronionego, a więc odpowiedzieć na pytanie – czy dane zachowanie jest zabronione pod groźbą kary, czy nie. W przypadku konstrukcji usiłowania podżegania do pomocnictwa przestępnego ten standard jest realizowany.